Ajvari i Kosovës
Ajvari është një lloj salce që përgatitet me specat e kuq lëvoretrashë (babure). Kjo soj salcë që prej dekadash përcjellet nëpër breza është traditë goxha e përhapur në tërë Ballkanin e madje secili vend e ruan me fanatizëm variantin e vet të ajvarit!
Receta origjinale e ajvarit tradicional vëndon theksin tek teknika e përgatitjes së kësaj salce. Pra, pasi specat e kuq të jenë pjekur sipër një sobe druri, fillimisht mbahen të mbyllur në enë të mëdha në mënyrë që lëkura të ndahet më kollajshëm nga mishi. Pastaj, specat e qëruar pastrohen me shumë kujdes prej farave e kërcejve dhe vendosen në thasë fijehollë ku do ta kullojnë ujin gjatë gjithë natës.
Të nesërmen, adeti e do që tuli i tyre të kalojë nëpër procesin e bluarjes përmës një mulliri të zakonshëm. Masa e fituar, vendoset në një enë të madhe sipër sobës (preferohet ajo me dru) ku dhe i shtohen vaji, kripa e uthulla. Në intensitet mesatar zjarri, ajvari përzihet gjatë gjithë kohës në mënyrë që të mos ngjisi e as të mos digjet.
Në tërësi, përgatitja e ajvarit është “procedurë” e lodhshme dhe goxha e vështirë pasi përfshien shumë punë fizike, veçanërisht sa i përket pjekjes, pastrimit dhe zierjes së specave. Tradicionalisht, Ajvari përgatitet në mes të vjeshtës, kur specat janë më të bollshëm, ruhet në kavanoza qelqi dhe konsumohet gjatë gjithë vitit (edhe pse në shumicën e familjeve rezervat nuk zgjasin deri në pranverë, atëherë kur sallatat e freskëta të fillojë të shfaqen, kështu që ai është i njohur zakonisht më shume si një haje dimërore).
