Qyteza arbëreshe themeluar prej shkodranëve
Në mesin e vendbanimeve arbëreshe që kam vizituar në Italinë e Jugut nuk hynë edhe Barilli (italisht: Barile), që është një fshat dhe komunë në Krahinën e Potencës në rajonin e Bazilikatës, ndaj edhe shpresoj që gjatë kësaj vjeshte ta vizitoj dhe tu sjelli informacione më të plota dhe fotografi origjinale nga ky lokalitet i veçantë arbëresh.
Barile është një komunë në provincën e Potenza. Kjo qytezë e vendosur në Vulture, kufizohet me Rionero në Vulture, Ginestra, Rapolla, Ripacandida dhe Venosa. “Arbëreshët e parë që arrinin në Barile erdhën nga Scutari”, gjegjësisht Shkodra pasi ajo kishte rënë në duart e osmanëve në 1479.
Shumë nga banorët e saj u larguan nga toka e tyre dhe në bordin e anijeve veneciane dhe napolitane, arritën në Itali, ku morën tokat nga feudalët vendas dhe të drejtat civile në zona me popullsi të paktë Vendndodhja e Barillit në Krahinën e Potencës
Barilli është një nga vendbanimet arbëreshe në Itali banorët e së cilës ruajnë gjuhën shqipe të dialektit toskë dhe zakonet e atdheut të tyre të lashtë. Ai është pjesë e Shoqatës Kombëtare Qyteti i Vajit dhe Shoqatës Kombëtare Qyteti i Verës.
Origjina e emrit të Barille është e pasigurt, disa e lidhin atë me termin “Barrale” ose “Barelium” që tregon detyrimet e vendosura për kopetë, të tjerët e lidhin atë me kontejnerët prej druri ku ruhet vera Aglianico. Vërtetimet e para të shtëpisë në fermë datojnë që nga fillimi i shekullit të katërmbëdhjetë, kur peshkopi i Rapolla, dha përjashtimin e taksimit për një dekadë, për njerëzit e huaj që ishin vendosur këtu.
Shtëpia në fermë u rrit nga shekulli XIV në XVII pas imigrimit të katër valëve të kolonive të Grekëve dhe Shqiptarëve, të cilët sollën zakonet e tyre, gjuhën e tyre dhe kultin e tyre fetar. Barilli ndodhet 664 m mbi nivelin e detit, mbi dy kodra të ndara nga një shkëmb, në pjesën veriore të provincës, në Vulture.
Ja edhe një dëshmi tjetër për migrimin: Në vitin 1664, banorë të Matit në Shqipëri, pas një rebelimi të egër kundër turqve, emigruan në Barilli, i populluar tashmë nga shqiptarët. Ky ishte migrimi i gjashtë i shqiptarëve. Më 23 korrik 1930, Barilli (si gjithë zona e Vultures) u dëmtua nga një tërmet i fortë (tërmeti Vulture), i cili goditi provincat e Avelinos dhe Potencës.
Ja si mund të arrini në mënyra të ndryshme deri në Barille:
ME MAKINË: Ju duhet të merrni SS 658 Potenza-Melfi, nga i cili duhet të dilni në kryqëzimin për Barile-Ginestra-Venosa,
ME AUTOBUS: Barile ka stacionin e vet të trenit.
ME AEROPLAN: Në 120 km ndodhet aeroporti ndërkombëtar i La Mezia/ Rexhep Rifati-ProIntegra
